Zwierzęta na ziemi oleskiej (22)
Sikorki - małe ślicznotki
Te nieduże, barwne ptaki od wiosny do jesieni z akrobatyczną zręcznością przeszukują pracowicie drzewa skrywające owady i ich poczwarki, larwy i jaja. Należą do najpożyteczniejszych ptaków, bez których nasze lasy, parki i sady byłyby nie tylko ciche i smutne, ale też zagrożone szkodnikami. Tylko jedna ich para niszczy w ciągu roku 75 kg owadów, dlatego wszystkie objęte są ochroną i warto im pomagać, aby nie opuściły naszych lasów.
      1.
      Sikory - pospolite ptaszki śpiewające, przez sympatię zwane sikorkami. Cechują się ruchliwością, zwinnością, sprytem, ciekawością, odwagą i czupurnością. Należą do rzędu wróblowatych i rodziny sikor liczącej 45 gatunków, z których tylko sześć występuje w Europie w Polsce.
      Sikora bogatka (Parus major) jest największa, najliczniej występujące, przebojowa ślicznotka. Poznajemy ją po czarnej główce z białymi policzkami, żółtym brzuszku z podłużnym czarnym krawatem, u samic sięgającym za pierś, u samców aż do kupra. Długość ciała 14 cm, masa 20 g, rozpiętość skrzydeł 22 cm, długość życia 8 lat. Śpiewa głośno i dźwięcznie, pogwizdując: ci ci bee ceebii. Wczesna wiosną samce wydają głosy wabiące pink pink sit jut teteter, ponadto naśladują różne ptaki. Lubią wędrować jesienią i zimą, często przylatują do karmników i są mieszkankami domków lęgowych.
      Sikora modra (Parys caeruleus) mniejsza od bogatki, dł. ciała 11 cm, masa 12 g, lecz nie mniej piękna, zadziorna i sprytna. Lubi koczować, zalatywać do karmników i zasiedlać domki. Ma niebieska czapeczkę na białej głowie i czarna przepaskę przez oko, żółty brzuszek, szafirowe skrzydła i grzbiet. Wiosną śpiewa: ci ci cij-jurr, zaś głosy wabiące samców brzmią: sit, sit, tetete cerretet lub sit tgi tgi cicide cerr.
      Sikora czubatka (Parus cristatus) - pospolita, wierna mieszkanka lasów iglastych, w których pozostaje na zimę, żywiąc się wówczas nasionami sosen, świerków i jodeł. Jej ozdobą i cechą rozpoznawczą jest pstry czubek na białej główce obrzeżonej czarną przepaską. Tułów, skrzydła i ogonek brązowe. Rozmiary i wiek ja sikorki modrej. Jej śpiew to ciche ćwierkanie sisi-cigjurr cieigjur brzmiące jak trele fujarki.
      Sikora sosnówka (Parus alter) - pospolita w lasach sosnowych, osiadła jak czubatka, zimą żywiąca się nasionami sosen, brzóz i olch. Poznajemy ją po czarnej główce z białymi policzkami i dużej, białej plamie z tyłu głowy, szarym brzuszku oraz charakterystycznym śpiewie wice wice-wida wida lub głosie wabiącym samce sit siw tetete. Aby usłyszeć lub zobaczyć ją i czubatkę trzeba wybrać się do lasów, które nie brak koło Olesna.
      Sikora uboga (Parus palustris) - rzadsza mieszkanka lasów liściastych, parków i ogrodów wielkości sikorki modrej. Poznamy ją po czarnej, połyskującej czapeczce, szarym brzuszku i brązowym tułowiu oraz po śpiewie: jift jift diep diep. Pozostaje czasem na zimę i czasem przylatuje do karmników.
      Sikora czarnogłówka (Parus atricapillus) to rzadsza w lasach iglastych i mieszanych. Bardzo podobna wielkością do sikory modrej. Jej czarna czapeczka jest matowa, śpiew brzmi ci ci dee. W zimie wędruje.
      2.
      Sikory są ptakami tak zapracowanymi, że nie widzimy ich wiosną i latem. Wystarczy jednak wejść do lasu i usłyszymy je, dlatego uczmy się rozpoznawać je po śpiewie. Szczególnie cieszą się leśnicy, słysząc ich trele, bo wiedzą, że ci mali inspektorzy lasu bardzo starannie czyszczą go z wszelkich szkodników. Chcąc sikory przywabić i zatrzymać wywieszają w lesie budki lęgowe o małych otworach (dla sikorek modrych 28 mm, dla bogatek 32 mm), a zimą dokarmiają je obficie. Wszystkie sikory są dziuplakami, jednak trudno znaleźć im dziuple z braku starych drzew. Gdyby nie pomysłowość sikor zmuszająca je do lęgów w gniazdach srok, wiewiórek, altanach, rynnach, starych rurach, wiadrach itp., to ich populacja dawno by nie istniała.
      Gniazda sikor są ciepłe, wysłane obficie mchem, sierścią i piórkami. W kwietniu, maju składają białe jaja z rdzawymi plamkami w ilości 6-17 sztuk, średnio 8-10. Wysiaduje wyłącznie samica przez 14 dni. Pisklęta karmione owadami przebywają w gnieździe przez 3 tygodnie. Widziane przez nas stadka sikor to często rodzinne klany. Większość sikor wyprowadza aż dwa lęgi w roku i tak mija im pracowite lato. Późną jesienią, gdy w lesie brakuje owadów, sikory zaczynają koczować lub wędrować. Badania potwierdziły, że północne populacje wędrują (zaobrączkowane w Rosji bogatki znalazły się w RFN i Francji), nasze krajowe koczują, a południowoeuropejskie są osiadłe. Wiedzione instynktem pojawiają się w pobliżu wsi i miast, licząc na pomoc ludzi i łatwość zdobycia pokarmu. Odważnie plądrują karmniki, parapety, balkony i wówczas przeciętny mieszczuch dostrzega je po raz pierwszy. Potrafią wydziobywać śmietanę, mięso i ciasto przez folię i papier. Mając do wyboru karmę, bezbłędnie wybiorą tę wysokokaloryczną. Ich ruchliwość przy małej masie i stałej temperaturze ciała 40 oC zmusza je przy mrozach do zjadania minimum 10g takiej karmy. Preferują tłuszcze i mięso (słoninę, masło, smalec, boczek - byle nie solone !!!) i oleiste nasiona (słonecznik, konopie, mak). Pamiętajmy wszyscy o nich i dokarmiajmy je w zimie oraz budujmy dla nich domki lęgowe. Nasz trud wynagrodzą one podwójnie: ujrzymy niezapomnianych, cieszący wzrok ich balet w karmniku, a latem strzec będą naszych lasów.
      Chyba warto pomagać tym małym, pracowitym ślicznotkom ...?
      Andrzej Faliński (OGP 52 / marzec 2003)
      Literatura: J. S. Duris, Mały atlas Ptaków, Warszawa 1971; J. Sokołowski, Ptaki Polski, Warszawa 1979; F. Sauer, Ptaki lądowe Warszawa 1996. Ilustracje: znaczki ze zbiorów Autora