Olesno śląskie czy Śląskie?
W ostatnim czasie w gminie Olesno w trakcie spotkań wyborczych na sołtysów radni z wiosek wspólnie z burmistrzem omawiali z mieszkańcami propozycję zmiany nazwy Olesno na Olesno Śląskie.Temat pojawił się również 20 marca na spotkaniu z mieszkańcami miasta.

      Okazało się, że o ile mieszkańcy wiosek w większości są za zmianą, o tyle oleśnianie raczej nie widzą sensu jej przeprowadzania. Nie ulega wątpliwości że Olesno to jedno z najstarszych miast śląskich i jeśli można dyskutować o tym, przez ile lat było ono polskie, czeskie czy niemieckie, to na pewno zawsze było śląskie. I nikomu nie trzeba tego tłumaczyć. Mamy więc swoją gwarę śląską, kuchnię śląską, śląskie tradycje i obyczaje. Ale czy to wystarczy, aby Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Topograficznych pozytywnie zaopiniowała ewentualny wniosek o zmianie nazwy?
      Procedura takiej zmiany jest ściśle określona i wymaga sporego nakładu pracy. Jeśli założyć, że do Rady Miejskiej w Oleśnie spłynie taki wniosek ze strony mieszkańców wsi, to rada podejmie uchwałę o jego przyjęciu lub odrzuceniu. Pozytywna opinia rady będzie początkiem kompletowania dokumentacja którą trzeba za pośrednictwem wojewody przekazać do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w terminie do 30 czerwca. Jednym z załączników, który należy dołączyć do wniosku, jest "merytoryczne uzasadnienie proponowanej zmiany oraz informacja o funkcjonujących w terenie nazwach gwarowych miejscowości z ewentualnym poświadczeniem w dokumentach historycznych, publikacjach, aktach urzędowych, itp." Jak do tej pory nie dotarliśmy do dokumentów czy materiałów historycznych, które potwierdzałyby, że kiedykolwiek jako urzędowa występowała nazwa Olesno Śląskie.
      W źródłach pisanych Olesno pojawiło się na początku XII wieku. Pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z dokumentu erekcyjnego kościoła w Oleśnie, wystawionego w 1226 r. przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca na polecenie księcia opolskiego Kazimierza I. Natomiast w "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" z 1886 r. znajdziemy hasło: Olesno, albo Oleszno, niem. Rosenberg, miasto powiatowe na Szlazku pruskim, w regencji opolskiej, o 6 mil od Opola a 15 m. od Wrocławia." Dla ówczesnego powiatu słownik podaje nazwę "powiat olesiński". Według Henryka Borka, znanego opolskiego językoznawcy, pierwotna nazwa miasta brzmiała Oleszno, lecz z czasem zmieniono ją na Olesno.3 Podobną informację można znaleźć w "Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL-u" Stanisława Rosponda4. W materiałach źródłowych dotyczących Olesna spotyka się nazwy: Olezno, Oleszno, Oleschnow oraz Oleschno (w XIV w.)/ ostatecznie jednak od XVI w. dominuje nazwa Olesno.5 Różnice w pisowni są efektem nieujednoliconych jeszcze w dobie staropolskiej zasad polskiej ortografii.
      W swojej historii Olesno ma również inną nazwę - Rosenberg, czyli Różana Góra. Po raz pierwszy pojawiła się ona w dokumencie z dnia 17 marca 1297 r., wystawionym przez biskupa wrocławskiego Jana III Romka, w obecności mieszczanina Hermana von Rosenberg. Podobnie jak nazwa Olesno, tak i nazwa Rosenberg występowała w różnych wersjach: Rosinberg, Rosemberg, Rozen-berg, Rosenbergk, Rosenberk. Jednak od XV w. najczęściej występuje Rosenberg i taka wersja utrwaliła się na stałe jako niemieckojęzyczna nazwa miasta.
      Wielu mieszkańców Olesna interesuje się jego historią i ma w swoich zbiorach przedwojenne pocztówki z napisem "Rosenberg O.S. (czyli Olesno GórnyŚląsk). To określenie miało służyć odróżnieniu naszego miasta od innych o tej samej nazwie, które znajdowały się naterenie ówczesnych Niemiec. Ale takiego określenia nie znajdziemy np. na przedwojennych mapach z tamtego okresu.
      Zdarza się, że mieszkańcy mają różne powojenne dokumenty, na których widnieje nazwa Olesno Śląskie, np. pieczątki i firmowe, świadectwa szkolne. Stosowanie tej nazwy nie było Jednak zgodne z obowiązującym wykazem, którego :i opracowywaniem zajmuje się wspomniana Komisja. Działa ona na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 1934 r., które z mocą ustawy i obowiązuje do dzisiaj. Po zakończeniu II wojny światowej Komisja Ustalania Nazw Miejscowości opracowała materiał dotyczący nazw miejscowości na Ziemiach Odzyskanych i w 1948 r. opublikowała "Słownik nazw geograficznych Polski Zachodniej i Północnej" pod redakcją Stanisława Rosponda. Według tego wykazu jedyną polską nazwą urzędową naszego miasta jest Olesno, a niemieckojęzyczną Rosenberg. Od tej pory nie ukazało się żadne rozporządzenie, które w jakikolwiek sposób zmieniałoby nazwę naszego miasta. Stosowanie przez niektórych nazwy Olesno Śląskie jako urzędowej może także świadczyć o niewłaściwej interpretacji nazwy urzędu pocztowego czy stacji kolejowej. Logicznym jest, że przed wprowadzeniem kodów dla urzędów pocztowych musiano stosować bardzo precyzyjne (szczegółowe) nazwy, aby do minimum ograniczyć wszelkie pomyłki. Podobnie ma się rzecz w przypadku stacji kolejowej. Jednak nie są to nazwy miejscowości lecz obiektów topograficznych. Można to sprawdzić np. w "Spisie miejscowości Polski Rzeczpospolitej Ludowej" z 1968 r. Jako ciekawostkę dodam, że dla drugiej istniejącej w Polsce miejscowości Olesno (gmina w woj. małopolskim) spis podaje odpowiednio: poczta - Olesno Dąbrowskie, stacja kolejowa - Olesno Tarnowskie. Każdy z nas wie, że Warszaw Centralna czy Opole Główne to nazwy stacji kolejowych i jak do tej pory nikt nie proponuje, aby te nazwy stosować w odniesieniu do miejscowości.
      Do wniosku o zmianę nazwy dołącza się również wyniki konsultacji społecznej (ogólna liczba mieszkańców, liczba osób uprawnionych do głosowania, liczba osób popierających, przeciwnych i wstrzymujących się), której sposób przeprowadzenia ustalony zostanie przez radę.
      Ponadto niezbędna jest opinia starosty, nowa mapa, a także informacja o kosztach finansowych proponowanej zmiany. Potem należy czekać na opinię Komisji. Trudno w tej chwili przewidzieć, czy będzie ona pozytywna czy też nie. Kilka lat temu władze gminne składały podobny wniosek o to, aby Komisja przyjęła jaką urzędową powszechnie używaną nazwę Kucoby, zamiast obowiązującej w przepisach Kuczoby. Ta niewielka różnica jest przyczyną wielu kłopotów, z którymi borykają się mieszkańcy wsi przy załatwianiu różnych urzędowych spraw. Niestety, wniosek nie został pozytywnie zaopiniowany, chociaż wydawać by się mogło, że taka zmiana będzie korzystna dla lokalnej społeczności. Jednak, jak podkreśla Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, nazwy miast są naszym dobrem narodowym i są ściśle związane z historią i kulturą Polski, zawierają bowiem dziedzictwo i świadectwo przeszłości. Dlatego obowiązkiem samorządu terytorialnego jest dbałość o to, by miały one trwały charakter i nie ulegały koniunkturalnym zmianom.
      Gdyby jednak Komisja pozytywnie zaopiniowała wniosek o zmianę nazwy Olesno na Olesno Śląskie, sprawa będzie miała swój ciąg dalszy. Konieczna będzie wymiana praktycznie wszystkich dokumentów, którymi się posługujemy (dowód osobisty, prawo jazdy, paszport, itp.) W przypadku przedsiębiorców i różnych instytucji dojdzie jeszcze wymian pieczątek, regonów, itd. Koszty z tym związane będziemy musieli pokryć z własnej kieszenie. Taka zmiana wiąże się również z wymianą drogowych tablic informacyjnych, map, przewodników (krajowych i międzynarodowych). Za to z kolei zapłaci odpowiednio gmina lub państwo, czyli także my - podatnicy.
Może warto więc zadać sobie pytanie, czy jest w ogóle sens, aby zajmować się tym tematem? Oczywiście, można to robić, ale czy to coś zmieni? Po co całe to zamieszanie? Przecież mieszkańcy Olesna nie muszą nikomu udowadniać ani nikogo przekonywać, kim są i gdzie mieszkają.
      Mariola Flank (OGP 53 / kwiecień 2003)

Bibliografia:
B. Leszczyńska: Dzieje Olesna do wybuchu wojny trzydziestoletniej, [w:] Szkice i materiały z ziemi oleskiej, Opole 1966
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa 1886
H. Borek: Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych. Opole 1972
S. Respond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL-u. Warszawa 1984
A. Pawlik: Dzieje Olesna Śląskiego w latach 1740-1812. Praca magisterska. Opole 1992 r.
Dziennik Ustaw z 1934 r. nr 94, poz. 850 z pózn. zm.
Skorowidz ustalonych nazw miejscowości na Ziemiach Odzyskanych. Zebrał S. Rospond. Wrocław 1948.

---

Na ten temat pisaliśmy wcześniej w felietonie Krzykacze, albo baloniki nad magistratem
... i trochę żartowaliśmy w numerze kwietniowym: Nowe nazwy wsi i niektórych ulic